15 EYLÜL AZERBAYCAN’IN ŞANLI TARİHİNİN EN PARLAK SAYFALARINDAN BİRİDİR
Çırpınırdın Kara deniz,
Bakıp Türkün bayrağına!
“Ah!…” deyerdim, hiç ölmezdim
Düşe bilsem ayağına.
Ayrı düşmüş dost elinden,
İller var ki, çarpar sinen!..
Vəfalıdır geldi, gedən,
Yol ver Türkün bayrağına! ( E. Cavad )
1918 15 Eylül-i tarihe Bakü’nün Ermeni-Bolşevik işgalinden kurtarılması edildiği gün gibi yazılmıştır. Yüz yıl önce kazanılan bu tarihi zaferde önemli rol oynayan Kafkas İslam Ordusu’nun hizmetleri daim anılıyor ve anılacak. Çok kısa bir sürede – 1918 yılının 10 iyulundan 1918 yılının 27 oktyabrınadək faaliyet gösteren bu ordunun sıralarında Anadolu ve Azerbaycan Türkleri, ayrıca lezgiler, Avarlar, kumıklar, acarlar omuz omuza çarpışıyordu. Adından da anlaşılacağı gibi, görevi Azerbaycanı ve Kuzey Kafkasya’nın Müslüman halklarını esaretten kurtarmak olan Kafkas İslam Ordusu’nun yardımcısı Enver Paşa, en popüler komutanları Nuri Paşa, Halil Paşa, Mürsel paşa ve başkaları vardı. O zamanlar Osmanlı İmparatorluğu, zor duruma rağmen, Azerbaycanlı kardeşlere yardım edebildi. Öncelikle 12-14 bin Osmanlı askerinden oluşan Kafkas İslam Ordusu yeni yaranmaqda olan Azerbaycan Halk Cumhuriyeti Ordusu ile birleşti, sonradan Dağıstan müslümanlarından oluşan gönüllülerin katılması ile sayı yaklaşık 20 bine ulaştı. Azerbaycan’ın Türk-Müslüman nüfusa karşı gerçekleştirilen kitlesel katliamların önlenmesi ve Dağıstan müslümanlarına yardım etmek amacıyla kurulan Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan Halk Cumhuriyeti’nin ilan edildiği günlerden 1918 yılının noyabrınadək eşsiz fedakârlıklar gösterdi.
Tarihi belgelere göre, orduya rehberlik eden Nuri Paşa asayişi sağlamak için öncelikle Gencedeki Ermenilerden silahların toplanması emrini verdi. Uyarılara önem vermeyen Ermeni mahallesi 10 Haziran’da gece yarısı kuşatıldı ve Kafkas İslam Ordusu Azerbaycan’da ilk şehitlerini bu savaşlarda verdi. Şehitler silahdaşlarının ve halkın omuzlarında tören bir törenle Gence mezarlığında toprağa verildi. Daha sonra ordu, Ganja’dan Bakü’ye kadar zor ve görkemli bir savaşın içinden geçti. Nuri Paşa’nın başkanlık ettiği Kafkas İslam Ordusu’nun Bakü’yü Ermeni haydut takımlarından kurtarması şanlı tarihimizin en parlak sayfalarından biri olmanın yanı sıra, birliğimizin ve kardeşliğimizin SARSILMAZLIĞINDA görsel kanıtıdır. Bu kanlı savaşlarda 1130 Türk askeri, Azerbaycan uğruna hayatlarını feda etti.
Azerbaycan halkı Kafkas İslam Ordusunun ve Nuri Paşa’nın bu vatan için yaptıklarını hiçbir zaman unutmuyor.
